Δομινικανοί

Μοναχικό τάγμα που ονομάζεται επίσης Αδελφοί κήρυκες. Ιδρύθηκε το 1206 από τον άγιο Δομίνικο (βλ. λ. Δομίνικος ντι Γκουθμάν). Στόχος της θρησκευτικής αυτής κίνησης, πέρα από τη διδασκαλία και το κήρυγμα, ήταν ο αγώνας εναντίον των αιρέσεων του Μεσαίωνα και όσων τις αντιπροσώπευαν (Αλβηγινοί, Καθαροί, Μικροί αδελφοί κ.ά.). Για την πιο αποτελεσματική επίτευξη του σκοπού τους, οι Δ. μεριμνούσαν ιδιαίτερα για τη μόρφωσή τους και δημιούργησαν πολλά κέντρα σπουδών, από τα οποία αναδείχθηκαν οι μεγαλύτεροι εκπρόσωποι της φιλοσοφικής σκέψης του Μεσαίωνα, όπως ο Θωμάς Ακινάτης κ.ά. Η χρυσή εποχή του τάγματος (το 1216 αναγνωρίστηκε από τον πάπα Ονώριο Γ’) εκτείνεται από την περίοδο της ίδρυσής του έως το δεύτερο μισό του 14ου αι. Στην περίοδο αυτή διαδόθηκε στην Ιταλία, στην Ισπανία, στη Γερμανία, στην Αγγλία και στη Γαλλία, όπου ένας από τους πρώτους οπαδούς του αγίου Δομίνικου, ο Ματέο ντι Φράντσια, ίδρυσε στο Παρίσι την πρώτη κοινότητα των Αδελφών κηρύκων. Ύστερα από μια παροδική κάμψη, που οφειλόταν σε πολιτικούς και κοινωνικούς λόγους, το τάγμα κατόρθωσε να επανακτήσει την παλιά του αίγλη, με τις προσπάθειες της αγίας Αικατερίνης της Σιένα, του Ραϊμόνδου ντι Καπούα και του Τζοβάνι Δομίνικου. Επιπλέον άρχισαν ιεραποστολικές προσπάθειες επέκτασης στην Αμερική και στις Ινδίες, καθώς και αγώνας εναντίον των προτεσταντικών ρευμάτων στη Γερμανία, στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες. Η άνοδος διήρκεσε έως τα μέσα του 18ου αι., οπότε το τάγμα περιορίστηκε στη βόρεια Ευρώπη έως την τελική παρακμή του την εποχή της Γαλλικής επανάστασης. Η πνευματική υπεροχή των Δ. έφτασε στην κορύφωσή της κατά τη σύνοδο του Τριδέντου, η οποία χαρακτηρίστηκε από την επικράτηση της φιλοσοφικής κατεύθυνσης στην Εκκλησία και της διδασκαλίας του Θωμά Ακινάτη, παρά τις δογματικές αντιρρήσεις των ρωμαιοκαθολικών κύκλων. Πράγματι, οι Δ. ήταν εκπρόσωποι της ορθολογικής σκέψης και επομένως αντίθετοι προς την κίνηση των φραγκισκανών που αντιπροσώπευαν τη μυστικιστική θρησκευτική αντίληψη. Στη νεότερη εποχή οι Αδελφοί κήρυκες, που ήταν γνωστοί ως ένθερμοι υποστηρικτές της Ιεράς Εξέτασης στην προσπάθειά τους να υπερασπιστούν τον θωμισμό, εναντιώθηκαν με όλο και μεγαλύτερο σθένος στον Διαφωτισμό και στα φιλοσοφικά ρεύματα καντιανής προέλευσης. Σήμερα το τάγμα των Δ. αριθμεί περίπου εννέα χιλιάδες μέλη, τα οποία φορούν λευκό χιτώνα, λευκό ωμοφόριο και μαύρο μανδύα. Υπάρχει και γυναικείο τάγμα Δ., που ονομάζεται Δεύτερο τάγμα και ιδρύθηκε το 1206. Το τάγμα αυτό επιδίδεται στην εκπαίδευση των κοριτσιών. Κατά τα τέλη του 12ου αι. στα δύο τάγματα προστέθηκε και ένα τρίτο, αποτελούμενο από άντρες και γυναίκες. Το τάγμα των Δ. ακολουθεί τον μοναχικό κανόνα του Αυγουστίνου. Οι μοναχοί τείνουν προς τον ησυχασμό και την άσκηση, ασχολούνται όμως και με το κήρυγμα και τη διδασκαλία. Τα αξιώματα είναι αιρετά και η νομοθετική εξουσία ανήκει στη γενική συνέλευση (σύνοδο), η οποία συγκαλείται κάθε τρία χρόνια.